Vier beduimelde manuscripten in de Bibliotheek Rosenthaliana van de Universiteit van Amsterdam bleken met de hand geschreven manuscripten te zijn over de Joodse gemeenschap in Oisterwijk uit 1764, 1770 en 1781. Hoewel geschreven in het Jiddisch, Hebreeuws en Aramees, wist Jenneken Schouten MA (Hebrew and Jewish Studies te Amsterdam en Translation Studies te Leiden) de teksten te vertalen en de betekenis ervan toe te lichten. Haar intensieve werk resulteerde in de publicatie ‘Pinkas en memorboek van de joodse gemeente Oisterwijk’.

Publicatie uitgereikt

Op 16 juli 2020 werd het boek gepresenteerd in het Lodewijkskerkje in Oisterwijk. Dr. Bart Wallet, universitair docent politieke geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam en joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam onderstreepte in zijn toespraak het grote belang van de vertaling van de Pinkas: "De pinkasiem geven een bijzonder inkijkje in de opbouw van een zelfstandige joodse gemeenschap in Oisterwijk in de tweede helft van de achttiende eeuw, die leidend is in Brabant en zelfbewust een eigen religieuze identiteit formuleert. In de pinkasiem staan de religieuze gebruiken beschreven die in de Oisterwijkse synagoge golden en die op tal van vlakken afweken van wat in grote joodse gemeenten zoals Amsterdam en Rotterdam gebruikelijk was." Volgens Wallet wordt de lokale joodse geschiedenis vaak ‘van buitenaf’ beschreven. Deze pinkasiem geven van binnenuit een uniek beeld hoe de Oisterwijkse joden zichzelf zagen, onder andere in hun synagogediensten.

Kees Welmers, initiatiefnemer en opdrachtgever van het vertaalproject overhandigde de eerste exemplaren aan burgemeester Hans Janssen, aan Rachel Boertjens, conservator van de Bibliotheek Rosenthaliana en aan Albert Ringer, rabbijn van onder andere de joodse gemeente Tilburg. Na de boekpresentatie (filmpje) volgde een tweede ceremonie, namelijk de onthulling van een plaquette (filmpje) op de plaats waar de Joodse synagoge stond.  

Plaquette onthuld

Burgemeester Hans Janssen en rabbijn Albert Ringer kregen assistentie van Sjef van den Bijgaart, voorzitter van de werkgroep struikelstenen Oisterwijk bij de onthulling van de plaquette met het opschrift ‘Hier stond de Joodse synagoge 1811-1908’. De synagoge bevond zich in de hedendaagse Jodenkerksteeg, een verbindingssteegje tussen de Kerkstraat en de Hoogstraat. Achter kapsalon Fred’s Haarmode staat een oude stenen omheiningsmuur die zeer waarschijnlijk afkomstig is van de Joodse Synagoge. Deze werd in 1811 opnieuw gebouwd, nadat de oude door brand werd verwoest. Toen de Oisterwijkse joodse gemeente samenging met die in Tilburg, verloor de synagoge zijn functie in 1908.

Het initiatief om een herinneringsplaquette op de muur aan te brengen dateert van 12 maart 2019 toen de eerste elf struikelstenen in Oisterwijk werden gelegd. De daarvoor overgekomen familie Treuhertz uit Engeland, wilde een plaquette aan Oisterwijk schenken. Kunst- en siersmid Nico Müller Jabusch ontwierp een fraaie gedenkplaat met de afbeelding van een eenvoudig bouwwerk met opschrift en een Davidsster. De Hebreeuwse letters Chet en Jod vormen het woord Chai, wat ‘leven’ betekent.  'L'chayim!', ofwel ‘op het leven’!

Foto's boven en midden Mathijs Welmers. Foto onder Cor Sinnema