Nieuwsflits 2022 #01

Het nieuwe jaar is weer begonnen en in deze eerste Nieuwsflits van 2022 weer enkele actuele berichtjes.
* Lezing over Hendrik Verhees 16 februari in Esch
Deze lezing zal gehouden worden op woensdagavond 16 februari aanstaande in De Es, Dorpsstraat te Esch, aanvang 20.00 uur. Ruud van Nooijen ons dan meer vertellen over deze markante figuur. Zie ook het bericht in onze Achterkantjes van december jl. Denkt u aan uw coronatoegangsbewijs en het inachtnemen van de andere geldende corona-maatregelen.
* Algemene Ledenvergadering 4 april
In tegenstelling tot wat in de laatste Achterkantjes staat zal onze jaarvergadering gehouden worden op maandag 4 april, zoals gebruikelijk in de Voorhof te Oisterwijk. Aansluitend om ca. 20.30 uur de lezing van Marjan de Groot over de Canon van Nederland.
* Colleges natuur- en landschapshistorie Nederland
Bioloog en oud-docent geografie Kees Boele geeft zes colleges over Nederlandse landschappen samengesteld en geeft. In elk college staat één oer-Nederlands landschap centraal en leert u meer over de planten en dieren (biologie) en de tijd (cultuurhistorie). De lezing van het Nederlandse landschap begint aan de kust, daarna volgen de zeekleigebieden, het veen, de rivieren, hogere zandgronden en tot slot het Limburgse heuvelland. De lesstof komt enorm goed van pas, wanneer u er in eigen land op uit gaat. Opgeven kan op de website van de Vrije Academie.
* Nieuwsbrief AWN afdeling Midden-Brabant
Hebt u interesse in Archeologie dan biedt de Nieuwsbrief van de Nederlandse Archeologie Vereniging Afdeling Midden-Brabant van de AWN weer diverse mooie activiteiten. 
* Cursus Vrijwilligers en de Omgevingswet
kennis van de nieuwe Omgevingswet is van groot belang in het kader van het behartigen van de belangen van erfgoed. Op 18 februari 2022 organiseren Heemschut, AWN Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie en Stichting de Brabantse Boerderij daarom het eerste deel van de cursus Vrijwilligers en de Omgevingswet. U kunt zich hiervoor opgeven via de website van Erfgoed Brabant.
* Boekuitgave 'Struikelstenen in Oisterwijk'
Op 28 januari verscheen het boek 'Struikelstenen in Oisterwijk. Het verleden herdenken met het oog op de toekomst'. Peter Slingerland belicht het project van de 23 struikelstenen die in Oisterwijk gelegd zijn voor de 23 Joodse inwoners die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd naar concentratiekampen en aldaar zijn vermoord. Het mooie boek is te bestellen via de website van de Stichting Kwartier van Oisterwijk. De prijs is € 15,00. Leden van onze kring kunnen het bij bestelling via de website of afhalen bij het heemcentrum verkriigen voor de ledenprijs van € 13,50. Er is een speciale aanbieding wanneer u dit boek via deze website koopt samen met het boek Vervolgd en vergeten over Joden in Oisterwijk in de jaren 1933-1945 en/of het boek Pinkas en memorboek van de Joodse gemeente in Oisterwijk.

Struikelstenen in Oisterwijk. Het verleden herdenken met het oog op de toekomst

Dat is de titel van het nieuwe boek dat vrijdag 28 januari aanstaande verschijnt, de dag na de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust. Het vertelt het indrukwekkende verhaal achter de 23 struikelstenen die in de jaren 2019-2021 in Oisterwijk zijn gelegd ter herinnering aan de Joodse inwoners die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Oisterwijk zijn weggevoerd en in concentratiekampen zijn vermoord. Oisterwijker Peter Slingerland schreef het 144 pagina’s tellende boek en Stichting Het Kwartier van Oisterwijk gaf het uit.

Vanaf 1740 wonen er al Joden in Oisterwijk. In de negentiende eeuw trekken de meesten echter naar de grote steden. In de jaren dertig van de vorige eeuw neemt hun aantal weer toe. Sommigen van hen werken op de lederfabriek van de Joodse eigenaren Adler en Oppenheimer. Nadat Hitler in 1933 in Duitsland aan de macht komt en het toenemend antisemitisme het leven voor de Joden steeds moeilijker maakt, ontvlucht een groeiende groep Joden Duitsland. Een aantal van hen vestigt zich in Oisterwijk. In mei 1940 begint voor Nederland de Tweede Wereldoorlog. Het land wordt bezet door de Duitsers en daarmee begint tevens de vervolging van Joodse inwoners. Een aantal van hen duikt onder. Ook in Oisterwijk verblijven gedurende de oorlogsjaren Joodse onderduikers. De arm van de bezetter reikt echter ver en uiteindelijk zijn in Oisterwijk 23 Joodse mensen door de nazi’s opgepakt, gedeporteerd en in een concentratiekamp om het leven gebracht. In 2019 en 2021 zijn in Oisterwijk 23 struikelstenen gelegd voor de huizen waar deze Joodse mensen woonden of ondergedoken zaten. Door het leggen van de struikelstenen en de verhalen en foto’s in dit boek krijgen de 23 slachtoffers weer een naam en een gezicht, opdat we hen niet vergeten. Wie waren deze Joden eigenlijk voor wie een struikelsteen is gelegd? Hoe kwamen ze in Oisterwijk? Wat is hun levensverhaal? Allemaal vragen waarop de auteur na uitgebreid onderzoek in dit boek een antwoord probeert te geven.

Het boek, voorzien van een voorwoord van Hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University prof. dr. A-J Bijsterveld, begint met een beschrijving van de Joodse gemeenschap in Oisterwijk en het lot van de Joden in Oisterwijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het volgende hoofdstuk gaat over de Lederfabriek waar relatief veel Joden werkzaam waren. Kern van deze publicatie vormt het hoofdstuk waarin de 23 Joodse oorlogsslachtoffers voor wie de struikelstenen geplaatst zijn beschreven worden. In een volgend hoofdstuk het begrip ‘struikelsteen’ nader toegelicht en wordt een impressie gegeven van de plaatsingsplechtigheden in 2019 en 2021. De uitgave sluit met een beknopt overzicht van de concentratiekampen waarin de Joodse slachtoffers uit Oisterwijk gevangen hebben gezeten en/of zijn omgebracht.

Peter Slingerland (1952) studeerde sociologie. Hij was tot zijn pensionering werkzaam binnen de gezondheidszorg. Hij is bestuurslid van de Stichting Behoud Joodse begraafplaats Oisterwijk en verricht hiervoor archiefonderzoek. Sinds 2017 is hij lid van de Werkgroep Struikelstenen Oisterwijk. Hij heeft zich binnen deze werkgroep toegelegd op het opsporen van familieleden en nabestaanden van de slachtoffers.

Vanaf vrijdagmiddag 28 januari is het boek voor € 15,00 verkrijgbaar bij Boekehandel Oisterwijk, Bruna Oisterwijk, Novy van Wezel in Moergestel, het Heemcentrum van De Kleine Meijerij in Haaren en via de website Kwartier van Oisterwijk. Het ISBN is 978-90-832014-0-5.

Plaatjesboek 'Ik hou van Berkel-Enschot'

Op de afbeelding van links naar rechts: Jack van der Sanden, Peter Timmermans, Harrie van Esch, Anton van Dorp, Mart Koenen en Petra Robben. Foto: Theo van Etten

Een plaatjesboek met meer dan tweehonderd afbeeldingen, leden van Heemkundekring De Kleine Meijerij Berkel-Enschot zijn er druk mee. Zij werken samen met Stadsmuseum Tilburg die al eerder ervaring opdeed met het plaatjesboek 'Trots op Tilburg'. In Berkel-Enschot brengen ze hun ode aan het dorp uit met de titel: 'Ik hou van Berkel-Enschot'. De makers zijn Mart Koenen, Rinus van der Loo, Harrie van Esch, Jack van der Sanden en fotograaf Peter Timmermans. Anton van Dorp en Petra Robben zijn eveneens deel van de werkgroep en coördineren het project. Want dat is het, een hele klus. Een plaatjesboek maak je niet zomaar. 

Al eerder werd er een initiatief genomen in samenspraak met Jumbo Denissen. Door corona in 2020 en de eerste helft van 2021 lag het project stil. Toen na de zomermaanden leek alsof de pandemie was overwonnen, ging de werkgroep 'Plaatjesboek' vol goede moed aan de slag. Met een begin in september leek de deadline van december en begin januari redelijk haalbaar. De eerste klus was het samenbrengen van ruim tweehonderd afbeeldingen die passend waren bij de thema's, zoals agrarisch leven, een groen dorp, onderwijs, verdwenen gebouwen en monumenten en de geschiedenis van het dorp. Naast foto's in de beeldbank van Regionaal Archief Tilburg zijn er gelukkig enkele particulieren met collecties foto's, zoals Harrie van Esch, Mart Koenen, Rinus van der Loo en Peter Timmermans. Deze laatste kon putten uit zijn jarenlange werk voor weekblad De Schakel en gelegenheidsfoto's voor Open Monumentendag, zoals die van Koningsoord. Uiteindelijk leverde Timmermans meer dan honderd afbeeldingen. 

De hoofdteksten werden geschreven door Anton van Dorp - en eindredactie Tekstbureau Theo van Etten - nadat leden van de werkgroep informatie aanleverden. Het resultaat is ruim twintig hoofdstukken met enkele titels, zoals 'Veel ouder dan gedacht' over de archeologische vondsten in het dorp. 'Veranderingen in het gemeentebestuur' eindigen uiteraard bij 1997, het jaar waarin Berkel-Enschot ophield een zelfstandige gemeente te zijn. Bij 'Niet altijd pais en vree' belichten we de Eerste en Tweede Wereldoorlog en staan we stil bij nog altijd oorlogsslachtoffers, zoals de jonge Tom Krist tijdens een vredesmissie in Afghanistan in 2007. Het dorp veranderde van een 'boerendorp naar een forensenplaats' en was eertijds 'Rooms vanaf de wieg tot het graf'. Het boek bevat weliswaar verwijzingen naar de historie, maar is ook een weergave van hedendaagse bedrijvigheid en een toegenomen bouwdrift in nieuwe wijken. Voorts genieten de dorpen van een 'rijk geschakeerd kunstpalet' en is er veel gezelligheid voor 'een hapje en een drankje'. Het plaatjesboek besluit met 'Bruisende activiteiten' en 'Leut in Knollevretersgat' waarvan het nieuwe thema is 'Ut jukt wir!'

Dat het in Berkel-Enschot weer jeukt blijkt wel uit het enthousiasme waarmee de werkgroepleden de eerste drukproeven ontvangen. Zo is Jack van der Sanden 'vol lof' en is hij hartstikke trots op de prestatie die 'we met zijn allen hebben geleverd'. De titel 'Ik hou van Berkel-Enschot' - afkomstig van voormalig dorpsbewoner Gerard Korthout - doet zijn naam eer aan. De leden van de werkgroep zijn blij met het resultaat. Nu de inwoners van Berkel-Enschot nog. Vanaf woensdag 2 maart kunnen zij aan de slag met het verzamelen van 206 plaatjes.  

De kaft is een ontwerp van Pieter Michielsen/ MNM Michielsen New Media.

Download hier de fotoverantwoording

Achterkantjes en een korte terugblik op een roerig jaar

Door de uitbraak van het Corona-virus en de maatregelen om verspreiding tegen te gaan kwamen ook bij De Kleine Meijerij helaas veel activiteiten stil te liggen. Maar wanneer we terugkijken op het afgelopen jaar kunnen we stellen dat het een jaar is waarin er veel gebeurd is. Dank aan allen die daar aan meegewerkt hebben. Een kleine greep uit de veelheid van werkzaamheden zonder daarbij volledig te zijn. Met ondersteuning van diverse vrijwilligers hebben we de verhuizing van de Spoorlaan naar het oude gemeentehuis in Haaren tot een goed einde gebracht en zijn de ruimtes daar nu keurig ingericht. In het najaar konden we gelukkig nog een lezing en onze ledenvergadering houden.

Daarnaast werkte onze bidprentjesgroep op de achtergrond gestaag door aan het verzamelen, scannen en beschikbaar stellen van bidprentjes. De redactie zorgde dat ons tijdschrift weer gevuld werd met mooie artikelen en tijdig bij de leden in de bus kon vallen, de website en Facebookpagina werden bijgehouden.
Er vond een geslaagde boekenmarkt plaats waarbij overtollige boeken uit onze collectie verkocht werden.
We kregen schenkingen van mooie heemkundige objecten hertgeen extra werk betekende voor onze werkgroep die het collectiebeheer verzorgde, maar ook materiaal opleverde om in onze expositieruimte ten toon te stellen.

Onze heemkundekring verscheen met een kleurrijk artikel in het tijdschrift InBrabant en de LOVO maakte een korte TV-reportage over ons nieuwe onderkomen. Ook wordt er gewerkt aan het verder ontsluiten van de kadastrale hulpkaartjes uit onze collectie, nieuwe boeken werden in onze bibliotheek opgenomen, de knipselcollectie bijgewerkt en allerlei informatievragen beantwoord. Daarnaast kwam het bestuur weer meer op sterkte zodat we vol goede moed het nieuwe jaar ingaan met hopelijk de mogelijkheid om met meer activiteiten naar buiten te kunnen treden.

Bestuur en vrijwilligers van heemkundekring De Kleine Meijerij wensen iedereen een Zalig Kerstfeest en een Gelukkig en Gezond Nieuwjaar!

A. van Dorp, wnd. voorzitter

In het informatieblad 'Achterkantjes' kunt u lezen over:

• Korte terugblik op een roerig jaar
• Jaarvergadering 18 oktober 2021
• Onderscheidingen Mart van den Oever en Henk van Helvert
• Actualiseren emailadressen
• Mooi resultaat Rabo ClubSupport / DKM Culturele ANBI
• Lezing Hendrik Verhees op 16 of 23 februari
• Contributie-mededeling
• Jaarvergadering 2022 op 28 maart
• Lezing Marjan de Groot over de Canon van Nederland op 28 maart
• Werven nieuwe leden
• Boekennieuws

Download hier de PDF.